AİLELERDE EBEVEYN TÜRLERİ
Çocuğun fiziksel ve psikolojik anlamda sağlıklı gelişiminde içinde bulunduğu ailenin psikolojik atmosferi belirleyici rol oynamaktadır. Bu atmosfer ebeveynlerin çocuk yetiştirme konusundaki temel değer, tutum ve davranışlarını kapsar.
Kişilerin sahip oldukları kalıplaşmış tutumlar, küçük yaşlardan itibaren, çevreden gelen bir takım kulaktan dolma bilgilerle oluşur. Çocuk dünyaya geldiği andan itibaren ilk model aldığı kişiler ebeveynleridir.
Ailede var olan çocuk-ebeveyn ilişkisindeki temel faktörleri anne babanın davranışları ve kurduğu sözsel iletişimdir. Anne ve babanın çocuklarına karşı takındığı davranışlar ve sergilediği davranış ve takındığı tutumlar, çocuğun karakter ve kişilik yapısını belirleyen en temel unsurlardır.
Anne-baba-çocuk ilişkisinin temelini anne-babanın sahip olduğu tutumlar belirlemektedir. Bu doğrultuda anne-babanın yanlış tutumlarından dolayı sağlıksız bir ortamda büyüyen bir çocuğun ileride kendi ailesi ile de sağlıksız ilişkiler kurması kaçınılmaz olacaktır.
Anne ve babalar tarafından çocuklara karşı uygulanan durum ve tutumların temel sınıflandırılması aşağıda verilmiştir:
1- Baskıcı ve Otoriter Anne-Baba Tutumu
Ailede otoriter ya da baskıcı anne- baba var ise çocuklar çekingen, özgüvensiz, ürkek ve başkaları tarafından kolayca yönlendirilebilen bir karakter yapısına sahip olabilir.
2- Aşırı Hoşgörülü Anne-Baba Tutumu
Bu tip ebeveynlerin bulunduğu ailelerde; anne-baba, çocuk odaklı düşünmekte ve çocuk odaklı hareket etmektedir. Bunun iyi bir şey olduğu düşünülse de durum pek de öyle değildir. Çünkü bu tür ailelerde yetişen çocuklar; gelecekte bencil, kendilerini başkalarından üstün gören ve aşırı otoriter olabilirler.
3- Kararsız ve Dengesiz Anne-Baba Tutumu
Bu tip ailelerde büyüyen çocuklar ise anne baba çelişkisine maruz kaldıkları için kendi içerilerinde de sürekli çıkmazdadırlar. Bu, çocuk üzerinde oldukça olumsuz bir etki bırakmaktadır. Çünkü bu tip ailelerde yetişen çocuklar; kararsız, ne istediğini bilmeyen ve kolayca yönlendirilen bir karakter yapısına sahip bireylere dönüşebilirler.
4- Aşırı Koruyucu Anne-Baba Tutumu
Çocuğun; her an kontrol edildiği, kendi davranış ve kararlarında yeterince özgür olmadığı bir aile yapısında sağlıklı bir gelişim göstermesi mümkün değildir. Zira aşırı koruyucu anne baba tutumu sebebiyle çocuklar, özgüveni olmayan, karar verme sürecinde başkalarına bağımlı ve yönlendirilmeye açık bir karaktere sahip olabilirler. Bu bağımlılık hali, yetişkinlikte de devam edebilmekte, evlilikte veya karşı cinsle ilişkide de bu tür beklentiler oluşabilmektedir.
5- Hoşgörülü ve Güven Verici Anne-Baba Tutumu
Bu aile tipi, ideal aile yapısına kesinlikle uygundur. Bu tür bir ailede yetişen bireyler, “birey” olmanın farkında olarak yetiştirilmişlerdir ve kendi hayatları vardır. Kendi kararlarını, kendi yollarını yine kendileri seçmektedir. Bu tür çocukların özgüvenleri tamdır ve sosyal ilişki kurarken sorun yaşamazlar.
6- Tutarsız Anne-Baba Tutumu Tutumu
Bu tip aile, adeta anlıkların ailesidir. Yani bu aile tipi, her şeyi anlık yapmakta, anlık üzülmekte yine anlık sevinmektedir. Bu tip ailede çocuklar için var olan kurallar da anlık konup anlık kalkmaktadır. Çocuk üzerinde de dengesiz bir yapı oluşmaktadır.
7- Reddedici Anne-Baba Tutumu
Bu tutum, çocuk açısından oldukça olumsuzdur. Çünkü karşısında ne fikirle giderse gitsin reddedecek bir aile yapısı vardır. Bu tür çocukların kendilerine güvenleri olmadığı gibi karşılarındaki bireylere de güvenemezler.
8- Mükemmeliyetçi Anne / Baba Tutumu
Bu tip aileler, kendilerinin yaşayamadıklarını çocuklarına yaşatma arzusu içerisindedirler. Bu durum da oldukça sağlıksızdır. Çünkü çocuk her zaman kendisini merkezde görerek büyüdüğü için ilerde de bu algısını, hem ikili ilişkilerinde hem de sosyal ilişkilerinde sürdürmek isteyecek ve bu durum birçok problem yaşamasına sebep olabilecektedir.
9- Ayrımcılık Yapan Anne-Baba Tutumu
Anne / babanın veya doğrudan ikisinin yapacağı ayrımcılık; çocuklar üzerinde oldukça negatif bir etki bırakmaktadır. Bu, her iki çocuk için de geçerlidir. Yani birine olumlu, diğerine olumsuz etki söz konusu değildir. Bu tür çocuklar, kardeşlerine düşmanca duygular besleyebilirler.
Sonuç olarak;
Anne babaların tutumları, çocuklar üzerinde oldukça büyük bir etkiye sahiptir. Bu nedenle de atılan her adımda dikkatle ve özenle davranılması gerekmektedir. Üstelik ebeveynlerin çocuklarına karşı takındıkları tutumlar, onların ilerdeki ebeveynliklerini de etkileyecektir.
Bu doğrultuda çocuğunuzla ilgili yaşadığınız farklı problemlerin sebeplerinden birinin de sizin tutumlarınızdan kaynaklanabileceğini söylemek yanlış olmaz. Eğer ki çocuğunuzda duygusal sorunlar ve davranış bozuklukları söz konusu ise bunun tedavisinin önemli bir kısmı da sizin anne- baba tutumlarınızı irdelemekten ve değiştirmekten geçecektir.
“Belki de anne babalar çocuklarını kendi varlıklarını geleceğe taşıyacak bir “ölümsüzlük sembolü” olarak gördükleri için, kendi değer ve inanç sistemlerini aktarmayı güvence altına alacak bir çocuk yetiştirme tarzı benimserler.” (Sümer, N., Aktürk,G.E. ve Helvacı, E., 2010)